اینکه آیا اسلام و دموکراسی سازگارند یا نه به سنجش شاخصهای دو تلقی از اسلام با ضوابط دموکراسی برمیگردد. به نظر میرسد از مجموعه مباحث پیشگفته دربارة دموکراسی در مقایسه با هر دینی ازجمله اسلام سه اصل میباید مورد بررسی و سنجش قرار گیرد:
اصل اول: نظارت همگانی
اصل دوم: برابری سیاسی
اصل سوم: امکان تصمیمگیری عمومی دربارة مقررات و سیاستها
دو اصل اول بهعنوان عمومیترین اصول زیربنایی دموکراسی ازسوی برخی پژوهشگران ازجمله دیوید بیتام مورد تصریح قرار گرفته است. اما اصل سوم اگرچه در لابلای پاسخگویی به ایرادهای وارد بر دموکراسی جسته و گریخته ردپای آن قابل پیگیری است ــ و ما نیز در فصل دوم به آن اشاره کردیم ــ اما بهطور مجزا و برجسته و بهعنوان یک اصل مستقل مورد بحث قرار نگرفته است. در مقایسه دموکراسی با ادیان اصل سوم مهمترین نقش را ایفا میکند. براین اساس در ارزیابی سازگاری اسلام و دموکراسی نمیتوان از نقش بنیادی اصل سوم غافل بود. به هرحال بررسی این سه اصل در تعالیم و احکام اسلامی محکی جامع و مانع برای پاسخگویی به سؤال «سازگاری اسلام و دموکراسی» است. مطالعة امکان و میزان تحقق هریک از سه اصل فوق در اندیشة اسلامی وجهة نظر اصلی این مقاله است.
ادامه در پست بعد...